Gebaseerd op een waar Holocaust verhaal
Sommige mensen weten in moeilijke omstandigheden zichzelf te overstijgen
en doen wat niet voor mogelijk wordt gehouden. De Poolse Francizka
Halamajowa was zonder twijfel één van hen. Nadat zij ontdekte dat haar
man zich aangetrokken voelde tot het gedachtegoed van de nazi's,
vertrok ze met haar twee kinderen naar Sokal, een dorp in de buurt van
Warschau (tegenwoordig ligt Sokal in Oekraïne). Van de zesduizend joden
die voor de Tweede Wereldoorlog in Sokal woonden overleefden slechts 30
de oorlog, de helft daarvan dankzij deze moedige vrouw. Ze riskeerde
hiermee niet alleen haar eigen leven, maar ook die van haar dochter
Helena en haar zoon Damian, maar beide bleken uit het zelfde hout
gesneden te zijn. Damain zou tijdens de oorlog omkomen terwijl hij
onderweg was met een wagen vol voorraden voor de joodse partizanen,die
zich in het bos verborgen hielden. De Canadese Jenny Witterick schreef
met Het geheim van mijn moeder een roman die gebaseerd is op het leven van deze stille, maar daadkrachtige vrouw.
In 180 pagina's komen vier vertellers aan het woord. Allereerst is daar
de 16 jarige dochter Helene die - jaren later - ook het laatste deel
voor haar rekening neemt. Ze vertelt over de tegengestelde karakters van
haar ouders en hun eveneens tegengestelde politieke opvattingen.
Terwijl haar moeder in Sokal groente verbouwd, eieren verkoopt en twee joodse gezinnen verbergt vindt Helena een baan als secretaresse. Al gauw vat ze meer dan alleen vriendschappelijke gevoelens op voor de bedrijfsleider. Dat is nog even spannend, want deze Casmir is goed bevriend met de Duitse commandant die in Sokal is ingekwartierd. Maar slim als Francizka is, weet ze ook hier haar voordeel mee te doen en het wordt zelfs nog gekker wanneer ze haar dochter fluisterend verteld dat ze één van zijn adjudanten op de vliering verborgen houdt, omdat hij niet langer wenste deel te nemen aan Hitlers monsterlijke vernietigingsdrang en bang is dat hij naar het Oost-front gestuurd zal worden.'Wat weet jij nou van politiek?' zegt hij tegen mijn moeder. 'Van koken wordt je zeker slim?' 'Je wordt er niet blind van,' is alles wat ze daarop zegt.
In het tweede deel vertelt de joodse onderduiker Bronek zijn verhaal. In
het midden van de oorlog worden Bronek, zijn jongere broer Dawid en hun
gezinnen naar een deel van de stad gestuurd dat is afgezet met
prikkeldraad. Steeds vaker is er honger, dus als de Duitsers arbeiders
vragen voor een steenfabriek en voedsel voor hun familieleden in het
vooruitzicht stellen lijkt dat een welkom aanbod. Omdat Bronek al een
baan heeft gaat Dawid mee met het transport. Pas later hoort Bronek wat
er werkelijk is gebeurd en dan besluit hij een onderduikadres te zoeken.
Nadat zijn vrienden stuk voor stuk nul op het rekest geven klopt hij
ten einde raad bij Francizka aan. Zij laat zijn gezin en dat van zijn
broer onderduiken boven het varkenshok in de schuur naast het huis. De
volgende die om een schuilplaats vraagt is een vrouw waarmee Franciska
bevriend is geraakt. In deel drie vertelt hun nog jonge zoon Mikolaj hoe
zijn vader, een gerespecteerd chirurg, zijn baan in het ziekenhuis
kwijt is geraakt en het gezin zich onder de vloer waarop in het huis van
Francizka de eettafel rust, verbergen. Tot slot weet ook de jonge
soldaat Vilheim op de krappe zolder de oorlog te overleven. Geen van de
onderduikers heeft weet van elkaars bestaan, pas wanneer op 19 juli 1944
de oorlog in Polen voorbij is, ontmoeten ze elkaar.
In kleine compacte, soms zelfs ultra korte hoofdstukken vertelt Jenny
Witterick het verhaal waardoor zij, toen ze het hoorde enorm werd
geraakt. Zij heeft gekozen voor een opvallend ingetogen, sobere stijl,
waardoor de eenvoud en moed van deze opmerkelijke vrouw alle recht wordt
gedaan. Er zitten een aantal hartverscheurende scenes in, bijvoorbeeld
die waarin tijdens de razzia in het getto een baby huilt en de moeder
een beslissing moet nemen waartoe geen enkele moeder gedwongen zou
moeten worden. Zoals ze zelf al aangeeft heeft de schrijfster een roman
gemaakt die gebaseerd is op waargebeurde feiten. Daardoor weet je niet
zeker wat een ongelooflijk toeval was of wat door Jenny Wittrick
verzonnen is. Hoe dan ook, de verbindingen die ze tussen de onderduikers
en andere personages legt maken het verhaal tot een mooi samenhangend
geheel. Francizka Halamajowa en haar dochter Helene kregen na de oorlog
de eretitel 'Rechtvaardigen onder de Volken', omdat zij als niet joden
tijdens de Holocaust hun leven riskeerden om joden van de dood te
redden. Na het lezen van dit indrukwekkende verhaal weet je hoe
welverdiend deze eretitel is.
Bron: http://curledupbook.blogspot.be
14/04/2014